Pietepeuterig

Even hadden de complotters wetenschapsredacteur Marcel Hulspas van De Pers in de armen gesloten toen hij onlangs toch wat vraagtekens durfde te zetten bij 9/11. Maar Marcel is blijkbaar weer terug op aarde. Deze week besprak hij het boek Mysteries rond complotten, en daarvan laat hij niets heel.

Elke wereldschokkende gebeurtenis wordt volgens dit boek gevolgd door een hele reeks complottheorieën; de ene is lachwekkend en meteen te plaatsen onder de noemer ‘broodje aap’, de andere wordt wetenschappelijk onderbouwd door erkende professoren en haalt algemeen aanvaarde feiten onderuit. De maanlanding, die is echt gebeurd want het was op televisie! Dat is toch onomstotelijk bewijs! Maar is dat wel zo? Waren de aanslagen in New York het werk van moslimterroristen of zat de Amerikaanse regering erachter? Werd paus Johannes Paulus 1 vermoord in 1978?

"Hitler had een rustige oude dag; de crash van autocoureur Ayrton Senna in 1994 was het gevolg van sabotage; de zoetstof aspartaam is gevaarlijk; paus Johannes Paulus I werd vermoord; 9/11 was een Amerikaans opzetje en tot slot: condensstrepen van vliegtuigen zijn geen waterdamp maar gevaarlijke chemicaliën, bedoeld om u en mij te hersenspoelen. Dit alles beschreven op de hijgerige toon die we van dergelijke boeken mogen verwachten," schrijft Hulspas, maar condensstrepen, een paus, een zoetstof en een coureurtje zijn geen complotten van de twintigste eeuw, vindt Hulspas, dat zijn pietepeuterigheden.

Waar zijn de Holocaustontkenners? JFK? Waar is het satanische kindermisbruik? Die bizarre, wereldwijde complothype van de jaren tachtig? Wij hadden Yolanda in Epe en de clowns in Oude Pekela. Wie de lezer wijsmaakt dat al die andere dingen de belangrijkste complotten zijn van de twintigste eeuw, is óf vreselijk incompetent op dit terrein, of heeft zelf iets te verbergen. Vindt Marcel.

Uit de woorden van Hulspas maken we ook op dat het boek vooral vragen stelt, maar de complotten niet ontzenuwt. Dat kan kloppen, want de distributeur heeft recentelijk nog meer moois uitgebracht: natuurlijk een boek over Skull & Bones, de geheime macht van Amerika's elite. Of: 100 jaar medische leugens. Prachtige boeken voor op het strand, waarde complotter. O ja, dat is waar ook, daar komt u nooit.

Tonkin

Goed, nog een keer Hulspas en zijn verzonnen vijanden. Die voerde in zijn door complotters bejubelde artikel in De Pers afgelopen weekend het ene complot na het andere op alsof het allemaal vaststaande feiten zijn. Na Pearl Harbor en de aanval op de USS Liberty moest het natuurlijk ook gaan over de leugens rond de Vietnam-oorlog, in het het bijzonder het Tonkin Gulf incident. De Noord-Vietnamese provocatie werd volgens Hulspas verzonnen.

En dus ook hier de vraag: wat zijn de feiten? De Amerikanen begonnen zich actief met de Vietnam-oorlog te bemoeien nadat president Johnson bekende dat de (communistische) Noord-Vietnamezen tot twee maal toe een ‘onschuldig’ Amerikaanse schip in internationale wateren hadden aangevallen. Die schepen lagen daar niet voor niets, want ze vergaarden inlichtingen om Zuid Vietnam en Laos te ondersteunen.

Die eerste aanval is er zeker geweest, maar over de tweede aanval zijn altijd twijfels geweest, zodanig dat het Tonkin Gulf-incident vaak wordt aangehaald in analyses over de oorlog in Irak. Aanleiding tot die oorlog waren immers (ook) leugens over de aanwezigheid van massavernietigingswapens en banden tussen Saddam Hoessein en Al Qaida.

Maar ook het Vietnam-verhaal is weer niet zo clear-cut als Hulspas doet voorkomen. Historicus Robert J. Hanyuok kwam in 2005 bijvoorbeeld tot de conclusie dat het bij het Tonkin incident moet zijn gegaan om foutieve inlichtingen van de National Security Agency en verkeerde interpretaties door de administratie van Johnson. Registraties van telefoongesprekken tussen onder meer defensiescretaris Robert McNamara en admiraal Grant Sharp, vrijgegeven in 2002, wijzen daar namelijk op. Sharp klaagt over "overeager sonarmen" and "freak weather effects on radar." John Prados van het National Security Archive in Washington schreef later: "Especially in combination with LBJ's telephone conversations with McNamara, recently made available to the public with transcriptions, the material clearly shows Washington rushing to a judgment on events in the Tonkin Gulf, which it seized upon as evidence in support of its predetermined intention to escalate the conflict in Vietnam."

Maar dat is een wel even ander verhaal dan het 'verzinnen' van de Noord-Vietnamese provocatie. Niet dat complotters die nuance ook maar ooit serieus zullen nemen.

Hulspas

Marcel Hulspas kennen we vooral als de oprichter van de Stichting Skepsis en als (voormalig) redacteur van Skepter, die het doorgaans niet echt begrepen heeft op de pseudowetenschap. Schreef al eens een heel kritisch boekje over UFO's, wat hem natuurlijk weer op lelijke opmerkingen van de UFO-gelovigen kwam te staan.

Tegenwoordig is Hulspas wetenschapsredacteur bij het gratis dagblad De Pers en sinds deze week heeft Marcel iets met complotten. Woensdag ging het over het gerucht dat de Israëli’s voor de Palestijnse gebieden kauwgumballen maken waarin iets zit waar Palestijnse meisjes onvruchtbaar van worden. De Palestijnse autoriteiten stuurden ooit een partij kauwgumballen naar een lab in Caïro en daar troffen ze progesteron aan. Een tweede test, op verzoek van de Washington Post door een Israëlische onderzoeker, leverde géén progesteron op. Waarmee voor de Palestijnen duidelijk was wie er in het complot zaten.

Gisteren ging het bij Marcel over het verzinnen van een vijand, en hoe een complot van kwaadwillende schurken het mooiste excuus is om een oorlog te beginnen. Nu zul je Hulspas niet gauw horen zeggen dat 9/11 een inside job is, maar veel scheelt het niet. Marcel komt via de leugens over Irak en het uitlokken van de Spaans-Amerikaanse oorlog terecht bij Pearl Harbor en het mogelijke complot rond de USS Liberty. Ook somt hij de veelgestelde vragen rond 9/11 op van "uiterst achterdochtige, vaak ronduit paranoïde amateuronderzoekers". Marcel: "Maar wie de Amerikaanse geschiedenis kent, vraagt zich af: zijn ze wel paranoïde genoeg?"

Maar kent Marcel de geschiedenis wel goed genoeg? Het bewijs ten aanzien van Pearl Harbor is flinterdun. Waarom kent Hulspas niet het werk van de onderzoeker Stephen Budiansky die in zijn boek Battle of Wits: The Complete Story of Codebreaking in World War II op grond van marinestukken heeft aangetoond dat er helemaal geen sprake kon zijn van exacte kennis over een Japanse aanval. Een jaar voor de aanval veranderden de Japanners hun geheimcode, waardoor de communicatie niet meer goed - in elk geval niet woordelijk - gevolgd kon worden. En de bewijsvoering rond het complot rond de USS Liberty is al even wankel.

Normaal is Hulspas er altijd als de kippen bij om bronnen te citeren die de aannemelijkheid van pakweg graancirkels en UFO's in twijfel trekken, maar nu het daar niet over gaat, is hij een stuk minder kritisch.

Twee jaar geleden zagen we trouwens nog een andere Marcel. Wat bezielt Amerikanen om overal complotten en samenzweringen te zien, wilde TU Delta van hem weten. Nou, vertelde Hulspas, dat kwam omdat een rechtse stroming een bloedhekel heeft aan de federale overheid heeft en samenzweringstheorieën een simpel antwoord geven op verwarrende gebeurtenissen. "Zo'n ideale misdaad, daar moet de CIA achter zitten" vond Marcel maar een belachelijke gedachte: "De CIA is al jarenlang een hopeloze, in crisis verkerende organisatie. Zelfs al zouden ze willen, het zou ze niet eens lukken om zo'n complexe aanslag te organiseren."