Psyche

Bij Zapruder was het deze week nog steeds volop Complotweek en een van de laatste bijdragen ging over de "psychologie achter het complotdenken". Mooi, dachten we, eindelijk inzicht in de psyche van mensen die achter iedere boom een AIVD'er of in ieder plofwolkje explosieven vermoeden.

Maar nee, bleek vooral te gaan over de luizen in de pels van de complotdenkers: De complotontkenners. De debunkers. Die nimmer versagende stoorzenders die aan iedere verklaring van complotdenkers tornen of op iedere slak een korrel zout leggen. Sites dus zoals deze.

Zapruder: "Misschien probeert de laatste groep juist haar zorgvuldig opgebouwde wereldbeeld in stand te houden door de overheidspropaganda te slikken voor zoete koek, daarbij de dissidenten de nek omdraaiend die aan dat zorgvuldig gecultiveerde wereldbeeld wagen te tornen. Het zal niet de eerste keer zijn dat dissidenten vervolgd worden voor controversiële uitspraken of acties en later alsnog gelijk blijken te hebben. De maatschappij blijft intrinsiek wantrouwend jegens andersdenkenden, zeker als het een minderheid betreft."

Alleen complotdenkers verzinnen zoiets: die zien zichzelf als een soort Don Quichotte die de wereld wel eens even zal behoeden voor het grote kwaad. En die menen dat iedereen die daar een andere mening over heeft automatisch de overheidspropaganda slikt. Het woord 'overheidspropaganda' spreekt in dit verband boekdelen.

Waarom zijn er trouwens complotontkenners? Simpelweg omdat complotdenkers het complot al in het hoofd hebben zitten voordat de materie goed en wel onderzocht is. Dit verklaart onder meer het fenomeen van 'quote mining'. Om het complot kracht bij te zetten ga je op zoek naar feitjes en uitspraken die als ontbrekende stukjes in de zelf verzonnen legpuzzel passen. Feiten en citaten die hierdoor soms een heel nieuwe betekenis krijgen.

Of je spoort door wat te googelen een berichtje op dat je vermoedens bevestigt en graaft niet verder. Vragen als: Zijn de onderliggende stukken geraadpleegd? Wat is er elders over dit onderwerp gezegd? Klopt het eigenlijk wel wat er staat? worden niet gesteld. Zo gulzig zijn de complotdenkers dat ze vaak niet eens de moeite nemen om zo'n berichtje zorgvuldig te lezen.

The Observer schreef alweer vier jaar geleden bijvoorbeeld: "In another chapter the MoD describes how between 1961 and 1968 more than a million people along the south coast of England, from Torquay to the New Forest, were exposed to bacteria including e.coli and bacillus globigii , which mimics anthrax. These releases came from a military ship, the Icewhale, anchored off the Dorset coast, which sprayed the micro-organisms in a five to 10-mile radius. The report also reveals details of the DICE trials in south Dorset between 1971 and 1975. These involved US and UK military scientists spraying into the air massive quantities of serratia marcescens bacteria, with an anthrax simulant and phenol."

Zapruder bakt er dit van: "Van zinkcadmiumsulfide, vreemde bacterieën, tot anthrax, you name it en het werd over de bevolking verstuifd."

Complotdenkers worden direct boos wanneer je ze wijst op dit soort missers, het gaat toch immers om 'het grote geheel'? Maar er staat wel even iets heel anders: The Observer heeft het over onschadelijke bacteriën die een anthrax-aanval moesten simuleren. Schrijven dat anthrax is ingezet op de eigen bevolking is dus pure misleiding.

En zo wemelt het bij complotdenkers van de verdraaiingen die alleen maar ontstaan omdat het complot al 'tussen de oren zit'. Een goed gedocumenteerd complot zal wel degelijk geloofd worden, maar enkele haastig aan elkaar gebreide conclusies op basis van slecht gelezen en begrepen feiten maken geen enkele kans.